Πανοπλία «Καθρέπτης» του Αγίου Θεοδώρου Τήρωνος

Η μελέτη των Μεσαιωνικών Πανοπλιών της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (9ος -15ος μ.Χ αιώνας) είναι μια συναρπαστική εμπειρία. Όπως έχουμε ξαναπεί οι σημερινοί Έλληνες έχουν επιδεικτικά λησμονήσει την πλούσια αυτή παράδοση τέχνης παρόλο που σχεδόν καθημερινά έρχονται σε οπτική επαφή με Βυζαντινές πανοπλίες μέσω των Εκκλησιαστικών τοιχογραφιών και φορητών εικόνων. Πιθανότητα, κατά τα λεγόμενα του δημιουργού Κατσίκη Δημήτρη, μία ιδιαίτερη τυπολογία Πανοπλίας της Ύστερης Βυζαντινής Περιόδου που απαντάται αποκλειστικά στην Χερσόνησο του Αίμου (από την Σερβία μέχρι και την Κρήτη) και μπορεί να θεωρηθεί ως η πιο πολύπλοκη γνωστή πανοπλία της Ιστορίας από πλευρά σχεδιαστικής προσεγγίσεως. Μία από τις χαρακτηριστικότερες ζωγραφικές αναπαραστάσεις της τυπολογίας αυτής βρίσκεται στο Μοναστήρι του Πρωτάτου (Άγιο Όρος) ως η φέρουσα αμυντική εξάρτηση του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος, σε μία τοιχογραφία φιλοτεχνημένη από τον Αγιογράφο Μανουήλ Πανσέληνο (τέλη 13ου αιώνα μ.Χ). Για συμβατικούς λόγους θα μπορούσαμε ένα την αποκαλέσουμε ως «πανοπλία καθρέπτη».

Η πανοπλία αυτή αφορά την προστασία του κορμού του οπλίτη της εποχής και μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί το αποκορύφωμα της Βυζαντινής Στρατιωτικής βιομηχανίας όσον αφορά τις ατομικές αμυντικές εξαρτήσεις. Το θωρακικό τμήμα αποτελείται από πέντε ομόκεντρους κύκλους οι οποίοι αλληλοεπικαλύπτονται κατά το ήμισυ σχηματίζοντας μία πυραμοειδής εγκάρσια διατομή με πέντε «σκαλοπάτια» στην κορυφή της οποίας βρίσκεται ο μικρότερος κύκλος. Οι κύκλοι αυτοί αποτελούνται από δερμάτινο υπόβαθρο πάνω στο οποίο έχουν επικολληθεί μεταλλικά ελάσματα (σίδηρος – μπρούτζος) στερεωμένα με πριτσίνια. Τα πέντε αυτά εξαρτήματα της πανοπλίας συνδέονται μεταξύ τους με δερμάτινους ιμάντες/κορδόνια διατηρώντας σε μεγάλο βαθμό την κινητική τους αυτονομία γεγονός που προσδίδει στην όλη κατασκευή τις ιδιότητες ενός ιδιότυπου ελατηρίου ικανού να απορροφά και να αποσβένει την κινητική ενέργεια των εισερχόμενων βλημάτων. Θα πρέπει να υποθέσουμε αντίστοιχη διάταξη και για το ραχιαίο τμήμα της καθώς και έξι σημεία ασφάλισης, ένα σε κάθε υπομασχάλια περιοχή και 2 ζεύγη στην περιοχή δεξιά και αριστερά του λαιμού.

Αντίστοιχη σχεδιαστική προσέγγιση δεν έχει παρατηρηθεί σε καμία άλλη πανοπλία σε Ανατολή και Δύση στην διάρκεια των αιώνων. Αποτελεί ένα θαύμα μηχανικής ιδιοφυΐας και κατά τα λεγόμενα του δημιουργού/καλλιτέχνη Κατσίκη Δημήτρη είναι η πιο σημαντική πανοπλία που έχει ανακατασκευάσει καθώς άνοιξε ένα νέο παράθυρο προς μια Ιστορική Περίοδο που αγνοείται επιδεικτικά. Ακαδημαϊκή «εκμετάλλευση» των Βυζαντινών πανοπλιών θα μπορούσε κάλλιστα να δώσει μια νέα πνοή στις Βυζαντινές σπουδές ιδιαίτερα στα τμήματα που σχετίζονται με τα πολεμικά δρώμενα. Δυστυχώς η Μουσειολογία στην Ελλάδα δεν είναι ακόμα ώριμη να δεχθεί και να αναδείξει τέτοιου είδους πολιτιστικά αγαθά έχοντας μείνει υπερβολικά καθυστερημένη σε σύγκριση με τις χώρες της Δύσεως.